Meningokok Nedir?
Meningokok hastalığı, Neisseria meningitidis bakterisinin neden olduğu, saatler içerisinde ölümle veya görme, işitme sorunları, beyin hasarı, karaciğer, böbrek yetmezliği ve uzuv kaybı ile sonuçlanabilen akut bakteriyel bir hastalıktır.
Enfeksiyon; menenjit ve septisemi (kan zehirlenmesi) olarak görülebilir. Bebekler ve ilk 5 yaştaki çocuklar bağışıklık sistemlerinin gelişmemiş olması ve bakterinin ülkemizde küçük yaş grubunda daha sık görülmesi nedeniyle en önemli risk grubunu oluşturmakla birlikte, ergenlerde ikinci en sık görüldüğü dönemi oluşturur. Hastalığa en sık yol açan bakteri serogrupları A, B, C, W ve Y olmakla birlikte, ülkelere ve yıllara göre değişkenlik göstermektedir. Tipik hastalık bulguları ani başlangıçlı ateş, döküntü, baş ağrısı, ense sertliği, bilinç değişikliği, kas ağrısı, eklem ağrısı, bulantı ve kusma olabilir.
Nasıl Bulaşır?
Meningokok bakterisi sadece insan tarafından taşınır ve geçiş bu yolla gerçekleşir. İnsanlarda, bakteri boğaz ve/veya burunda taşınır. Taşıyıcılık yaşa göre değişmekle birlikte en sık ergenlerde görülür ve sigara içenlerde artmış taşıyıcılık oranları bildirilmektedir. Bakteri solunumdan yayılan damlacık yoluyla bulaşır. Düzenli, uzamış yakın temasla risk artar. Kuluçka süresi en sık 3-4 gün olarak bildirilmekle birlikte, 1 ile 10 gün arasında değişir. Bağışıklık sistemini baskılayan hastalıklar, bazı ilaç tedavileri, dalağın alınmış olması veya işlev görmemesi hastalık riskini arttırır. Ayrıca kalabalık yaşam ortamı (hac, askeriye, yurt), üst solunum yolunun viral enfeksiyonları ve meslek nedeniyle bakteriyle temas diğer risk faktörleri arasındadır
Meningokok Hastalığı Nasıl Önlenir?
Meningokok hastalığının önlenmesindeki en etkili yol aşılanmadır. Meningokok hastalığına yol açan tüm serogruplara karşı koruyucu tek bir aşı bulunmamaktadır. Ülkemizde bu serogruplara karşı koruma sağlayan 2 grup (ACYW ve B aşıları) meningokok aşısı ruhsatlıdır. Bu aşılarda koruyucu bağışıklık yanıtı yaş gruplarına göre küçük farklılıklar göstermekle birlikte her 10 kişiden 6-9’unda (ortalama 8’inde) tüm aşı dozları tamamlandıktan 1 ay sonra gerçekleşmektedir. Mevcut kanıtlar koruyuculuk düzeyinin en az 5 yıl sürdüğünü göstermektedir. Tüm aşılar meningokok bakterisinin bazı kısımlarını içermekte olup, canlı etken bulunmamaktadır.
Aşılama Şeması Nasıldır?
Ülkemizde ruhsatlı Men ACWY aşıları:
- Menactra (Sanofi Pasteur)
- Menveo (Glaxo Smith Kline)
- Nİmenrix (Pfizer)
- Men ACWY aşıları rutin çocukluk çağı aşılarının çoğuyla birlikte aynı anda uygulanabilir. Ancak, Menactra bazı pnömokok alt tiplerine aşı cevabını engellemesi nedeniyle 13 valanlı pnömokok (PCV-13) aşısıyla aynı anda tercih edilmemelidir. İdeal olarak önce PCV13’ün uygulanması en az 1 ay süre sonra Menactra aşısının uygulanması önerilir.
Meningokok B (Men B) aşıları: Bexsero ve Trumenba markasıyla 2 adet MenB aşısı bulunmakla birlikte ülkemizde yalnızca Bexsero ruhsat alarak kullanıma girmiştir.
Bexsero (GSK) aşısı MenB alt tipine karşı 4 antijen içerir. Aşı, diğer MenACWY aşılarıyla veya diğer çocukluk çağı aşılarıyla aynı anda uygulanabilir. Aşıyla 2 yaş altı çocuklarda ateş görülmektedir. İngiltere ve Avustralya’da bu etki diğer aşılarla birlikte yapıldığında daha fazla görüldüğü için 2 yaş altında aşı yapılırken parasetamol (ateş düşürücü) kullanılması önerilmektedir.
Aşının Yan Etkileri Nelerdir?
Aşılanan kişilerin çoğunda ciddi yan etki ile karşılaşılmamaktadır.
MenACWY aşısına bağlı en sık ateş, baş ağrısı, 48-72 saat içerisinde geçen aşı yerinde kızarıklık bildirilmektedir. Menveo aşısının enjektör kapağı doğal kauçuk içermekle birlikte, lateks alerjisi olanlarda alternatif bir aşının kullanımı önerilir.
MenB aşısına bağlı >380C ateş tek başına yapıldığında %26-41 arasında görülürken, >390C ateş %4-8’inde görülmekte, diğer aşılarla birlikte yapıldığında >380C ateş %51-62’sinde, >390C ateş ise %10-15’inde görülmektedir. Aşıya bağlı huzursuzluk, yeme alışkanlığında değişme, ishal, döküntü, enjeksiyon yerinde kızarıklık, şişlik görülmekle birlikte İngiltere’de 3 milyon aşı uygulamasına bağlı ciddi yan etki ile karşılaşılmamıştır.
Meningokok Aşısı Hakkında Daha Fazla Bilgiye Nereden Ulaşabilirim?
- https://asi.saglik.gov.tr/
- Gökçay G, Beyazova U. İlk beş yaşta çocuk sağlığı izlemi. İstanbul, Nobel Kitabevi; 2017
Referanslar:
- Meningococcal vaccines for Australians. National Centre for immunization Research Surveillance (NCIRS) fact sheet June 2018. http://ncirs.org.au/sites/default/files/2019 04/Meningococcal_FactSheet_April2019_Final.pdf, erişim 7th July 2019. Parikh SR.
- Effectiveness and impact of a reduced infant schedule of 4CMenB vaccine against group B meningococcal disease in England: a national observational cohort study. Lancet 2016;
- Martinon-Torres F. Reduced schedules of 4CMenB vaccine in infants and catch-up series in children: Immunogenicity and safety results from a randomised open-label phase 3b trial. Vaccine 2017; 35(28): 3548-3557.
- Arribas JMM, Martinez AC, Horn M, Porcuna XMP, Reigada MCO, Bermudez JM ve ark. Safety and immunogenicity of the quadrivalent meningococcal serogroups A, C, W and Y tetanus toxoid conjugate vaccine coadministered with routine childhood vaccines in European infants. Pediatr Infect Dis J 2017; 36:e98-e107.
- Cutland CL, Nolan T, Halperin SA, Kurugol Z, Ahmed K, Perrett KP ve ark. Immunogenicity and safety of one or two doses of the quadrivalent meningococcal vaccine MenACWY-TT given alone or with the 13-valent pneumococcal conjugate vaccine in toddlers: a phase III, open-label, randomised study. Vaccine 2018
- Dbaibo G, Favila JCT, Traskine M, Jastorff A, Wielen MV. Immunogenicity and safety of MenACWY-TT, a meningococcal conjugate vaccine, co-administered with routine childhood vaccine in healthy infants: a phase III, randomized study. Vaccine 2018; 36: 4102-4111.
- Center for Disease Control and Prevention. Vaccine information statements. https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/vis/vis-statements/mening.html, erişim 5th July 2019.
- American Academy of Pediatrics. Pneumococcal infections. In: Kimberlin DW, Brady MT, Jackson MA, Long SS, eds. Red Book:2018 Report of the Committee on Infectious Diseases. 31st ed. Itasca, IL: American Academy of Pediatrics; 2018: 639-650.
- American Academy of Pediatrics. Meningococcal infections. In: Kimberlin DW, Brady MT, Jackson MA, Long SS, eds. Red Book:2018 Report of the Committee on Infectious Diseases. 31st ed. Itasca, IL: American Academy of Pediatrics; 2018:550-560.
“Bilgilendirme broşürleri Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dönem 3 öğrencilerinin (Özge Atış, Uğur Girgiç, Nouraldin Kharausha, Zuhal Şahin) 2014 yılında Sosyal Pediatri Bilim Dalın’da Prof. Dr. Perran Boran danışmanlığında “Çocukluk çağı hastalıkları aşıları hakkında aile bilgi düzeyleri ve inançlarının araştırılması” başlıklı Introduction to Clinical Practice (ICP) projesi kapsamında hazırlanmış, 2019 yılında İstanbul Sosyal Pediatri Ekibi tarafından güncellenmiştir.”
